Stedelijke braakliggende terreinen vormen tegenwoordig een grote uitdaging voor steden. Stedenbouwkundigen zien ze als een gebied met mogelijkheden om te verdichten, maar voor natuuronderzoekers zijn ze een essentiële bron van biodiversiteit voor het stedelijke ecosysteem. CIVA, ARAU, Apis Bruoc Sella, Bruxelles Nature en Natagora organiseren een symposium in twee delen: een voormiddag met lezingen en debatten over de geschiedenis van de Brusselse braakliggende terreinen (de ‘friches’), het potentieel ervan en wat ze op sociaal vlak en voor het ecosysteem betekenen. In de namiddag zijn er geleide bezoeken aan twee emblematische braakliggende terreinen in Brussel: de friche Josaphat en de Donderbergsite.
Volzet. Covid Safe Ticket event.
De definitie van een braakliggend terrein is complex. Historisch gezien verwijst braakland naar landbouwgrond dat men laat rusten, dat onbeheerd is, een soort verwilderd gebied. Aan het einde van het industriële tijdperk ontstonden er door de stijgende de-industrialisatie tal van braakliggende sites in het stedelijke weefsel. De term ‘culturele sites’ wordt ook gebruikt voor industriële terreinen die al dan niet tijdelijk aan kunstenaars zijn toegewezen... De braakliggende terreinen kunnen ook als tijdelijke vrije ruimten worden beschouwd die tal van mogelijkheden bieden aan wie ze kent en ze bezoekt. Een braakliggend terrein is hoe dan ook een ruimte die in onbebouwd terrein is veranderd, een onbenut gebied, zodra de mens het niet meer gebruikt.
Afhankelijk van iemands rol in de stedelijke omgeving (architect, landschapsarchitect, natuuronderzoeker, historicus, stedenbouwkundige, enz.), varieert de definitie van een braakliggend terrein en het gebruik en de functies die men eraan toekent. Het doel van dit symposium is een ontmoetingsmoment creëren tussen allerlei stedelijke actoren (planologen, activisten en beleidsmakers) om de toekomst van de Brusselse braakliggende terreinen in perspectief te plaatsen.
Braakliggende terreinen zijn tegenwoordig open ruimten waar de natuur in het hart van de stad vrij spel krijgt. In de ogen van de stedenbouwkundige is een braakland een met planten begroeide leegte die moet worden ingevuld, in een stad die als een volle ruimte wordt beschouwd en moet worden verdicht. Voor beleidsmakers heeft het braakliggende terrein dan weer een groot potentieel dat kan worden geëxploiteerd voor woningbouw, nieuwe voorzieningen (scholen en sport) of winstgevende activiteiten. In het licht van de huidige ecologische uitdagingen dringen zich dus vragen op over de plaats en de status van lege ruimten in de stad, het belang van het behoud ervan, de nieuwe biodiversiteit die ermee gepaard gaat en de toekomst van de natuurlijke rijkdommen.
PROGRAMMA
Je kan het hele symposium bijwonen (ochtend en middag), of slechts een deel (ochtend of middag).
Ochtendsymposium CIVA 9u – 13u
Lezing 1 – Een politiek-ecologische blik op de ontwikkeling van braakland
Hoe kunnen milieu- en sociale strijd worden samengebracht rond het thema van de braakliggende terreinen? Hoe het politieke potentieel onderzoeken dat besloten ligt in het begrip ‘natuur’, rekening houdend met de waarde van het gebied én haar ecologische waarde. Hoe kan het standpunt van de natuur helpen in deze strijd?
Sprekers:
Chloé Deligne, onderzoeker en docent aan de ULB, coördinator van het Laboratoire interdisciplinaire en Etudes Urbaine (LIEU)
Benedikte Zitouni, socioloog aan de universiteit van Saint-Louis-Bruxelles, directrice van CESIR sinds 2018.
Lezing 2 – Alternatief gebruik: braakliggend terrein als hulpmiddel voor verstedelijking?
Voor welke uitdagingen, afgezien van verdichting, kunnen braakliggende terreinen een oplossing bieden? Welke invulling kunnen deze bijzondere gebieden krijgen?
Spreker: Simon Blanckaert, landschapsarchitect, onderzoeker, directeur van het departement Territoire en docent aan de faculteit architectuur en stedenbouw in Bergen sinds 2013.
Lezing 3 – Braakliggend terrein als hefboom voor levenskwaliteit in de stad
Welke effecten kunnen ecosysteemdiensten hebben op de levenskwaliteit van de stadsbewoners (op het vlak van het sociaal weefsel en de fysieke en mentale gezondheid)?
Spreker: Yves Hubert, architect en landschapsarchitect, oprichter en bestuurder et administrateur Atelier Caneva-s.
Lezing 4 – Leeg versus vol?
Als we ervan uitgaan dat lege terreinen vol leven zitten, zijn ze niet leeg. Moeten we ze dan wel als ‘bebouwbaar’ beschouwen? Zijn stedelijke braaklanden alleen lege terreinen die volgebouwd moeten worden? Moeten we wel streven naar een steeds grotere verdichting? Of laten we deze ruimten leeg en beschikbaar?
Spreker: Cécile Mattoug, architect en geograaf, docent stedenbouw aan Institut d'Etudes européennes de l'Université Paris 8 Vincennes - Saint-Denis.
Lunch (optioneel)
13u–14u: af te halen bij het CIVA
Ontdekkingsnamiddag: 14.00 – 17.00 uur (Volzet)
Vertrek om 14u bij het Station Luxemburg (TRIERSTRAAT, 1050 BRUXELLES/BRUSSEL) .
In de namiddag zijn er wandelingen gepland op twee sites: de Donderberg en de Friche Josaphat. Onder begeleiding van twee gidsen wordt het debat op het terrein voortgezet. Er worden twee standpunten verdedigd: de ene bekijkt het vanuit historisch en stedenbouwkundig perspectief, de andere vanuit het oogpunt van natuurbehoud en activisme. Er wordt een overzicht gegeven van de geschiedenis van de stedelijke uitbreiding rond beide gebieden, en we blikken terug op de tegenontwerpen voor (of tegen) hun verstedelijking tot heden.
Praktische informatie over de rondleidingen:
Vanaf het symposium vertrekken de twee groepen naar het Station Luxemburg (afspraak om 14u) en gaan vervolgens naar de stations Evere of Bockstael (lijn S): de ene groep trekt naar de Josaphatsite, de andere naar de Donderbergsite.
Tijdens de verplaatsing wordt ook de relatie tussen biodiversiteit en het spoorwegnet besproken, met name door observatie van de spoorbermen, die een deel uitmaken van het Brusselse ecologische netwerk. Amandine Tiberghien (Natagora) en Mario Ninanne (Brussel Natuur) begeleiden het begin van de verkenningstocht.
· (VOLZET) Josaphatsite: vertrek vanuit Station Luxemburg– Evere. Gidsen: Isabelle Vanebosse (ARAU) en Eric De Plaen (bestuurder bij Natagora)
· (VOLZET) Donderbergsite: vertrek vanuit Station Luxemburg – Bockstael. Gidsen: Isabelle Vanderhoeven (ARAU) en Charlotte Simon (Natagora)
